Ψυχική υγεία στα χρόνια του κορονοϊού.- Της Χαράς Χαρμπίδου

Η πανδημία του κορονοϊού που εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο έχει φέρει ήδη τα πάνω κάτω στη ζωή μας. Ανυπολόγιστες και ακόμη μη προβλέψιμες θα είναι οι συνέπειές της σε όλες της πτυχές της καθημερινότητας όταν υποχωρήσει. Σε υλικό επίπεδο όλα θα επανέλθουν. Οι δρόμοι θα ξαναγεμίσουν κάποια στιγμή από αυτοκίνητα και η ατμόσφαιρα από τα καυσαέριά τους. Τα πάρκα και οι αυλές των σχολείων θα γεμίσουν και πάλι παιδιά. Ο θάνατος ακολουθεί τη γέννηση και η γέννηση περιμένει το θάνατο. Είναι η νόρμα του κύκλου της ζωής. Τι γίνεται όμως με ό,τι δεν αντιλαμβανόμαστε αισθητηριακά, πώς και σε τι βαθμό έχει επηρεαστεί; Τι συμβαίνει τώρα κι έπειτα στη συναισθηματική, ψυχολογική και διανοητική κατάσταση των πολιτών σε μια περίπτωση όπως αυτή; Αλλάζει η κοινωνική συμπεριφορά; Πώς επιδρούν τα συναισθήματα, φόβου, πανικού ή διαρκούς στρες; Με ποιους τρόπους είναι εφικτή η διαχείρισή τους; Κι από την άλλη, πώς να πολεμηθεί το αίσθημα του εγκλεισμού στο σπίτι που έγινε η φυλακή μας; Πόσο θα αντέξουμε ψυχολογικά την απουσία του αγγίγματος με τους οικείους μας; Την απουσία κοινωνικής επαφής με τους συνανθρώπους μας στην ουσιαστική, φυσική της μορφή; Επίσης, πώς θα διώξουμε από τη σκέψη μας το αίσθημα της ματαίωσης, της ματαιότητας; Πώς να διαχειριστούμε την ακύρωση, αναστολή και αναβολή επ’ αόριστον κάθε μορφής κοινωνικής εκδήλωσης που δίνει αξία, ρόλο ή νόημα στη ζωή του ατόμου που ανήκει στο σύνολο μιας κοινότητας;

Με τον αριθμό των περιπτώσεων Covid-19 να αυξάνεται καθημερινά, οι ειδικοί στον τομέα της ψυχικής υγείας προσφέρουν πληροφορίες για το πώς μπορείτε να λάβετε μέτρα για την εξάπλωση του κορονοϊού με τον αυτοπεριορισμό, αλλά παράλληλα να προστατεύσετε την ψυχική σας υγεία και να διατηρήσετε την κοινωνική υποστήριξη που χρειάζεστε.

Σε όλο τον κόσμο, οι αρχές ζητούν από τους ανθρώπους που έχουν προσβληθεί ή έχουν εκτεθεί στον νέο κορονοϊό να εφαρμόσουν μέτρα κοινωνικού περιορισμού, καραντίνας ή απομόνωσης, σε μια προσπάθεια να επιβραδυνθεί η εξάπλωση της νόσου. Ο κοινωνικός περιορισμός αφορά τη διατήρηση ασφαλούς απόστασης (περίπου δύο μέτρα) από τους άλλους και την αποφυγή συνάθροισης και συγχρωτισμού σε χώρους όπως σχολεία, εκκλησίες, αίθουσες συναυλιών, μέσα μαζικής μεταφοράς κλπ. Η συνθήκη καραντίνας συνεπάγεται την αποφυγή της όποιας επαφής ενός ατόμου που έχει εκτεθεί στον ιό με άλλους, για να διαπιστωθεί και να καταπολεμηθεί ο βαθμός εξάπλωσης στο σύνολο της κοινότητας. Η απομόνωση ενός ατόμου που έχει νοσήσει από τον Covid-19 και η μεταφορά του στις ειδικές υγειονομικές υποδομές σύμφωνα με όλα τα κατάλληλα μέτρα υγιεινής και περίθαλψης θα αποτρέψει τη διάδοση του ιού σε άλλους. Εδώ φυσικά τίθεται ένα πολύ σημαντικό ζήτημα που αφορά το επίπεδο υγειονομικής περίθαλψης, την ετοιμότητα του συστήματος και την επάρκεια ή ανεπάρκεια των αντίστοιχων υποδομών.

Οι μέρες ή οι εβδομάδες στο σπίτι με περιορισμένους πόρους, χωρίς κοινωνική συναναστροφή, χωρίς ποικιλία εικόνων και εμπειριών εκτός σπιτιού, χωρίς τόνωση, δραστηριότητα και κοινωνική επαφή, μπορεί να επηρεάσουν την ψυχική υγεία. Παρόλο που δεν υπάρχουν ολοκληρωμένες μελέτες σχετικά με τις κατάλληλες παρεμβάσεις για τη μείωση των ψυχολογικών κινδύνων της καραντίνας και της απομόνωσης από την πανδημία του κορονοϊού, οι ψυχολόγοι προτείνουν την υιοθέτηση βέλτιστων πρακτικών για την αντιμετώπιση αυτών των δύσκολων περιστάσεων.

Πηγές άγχους

Κοινές πηγές άγχους για το άτομο κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου αποτελούν η μείωση δραστηριοποίησης σε αισθητήρια ερεθίσματα και η μείωση κοινωνικής δέσμευσης και υποχρεώσεων. Επίσης πηγή άγχους αποτελεί η οικονομική επιβάρυνση λόγω της παύσης εργασίας και η έλλειψη πρόσβασης σε τυπικές στρατηγικές αντιμετώπισης, όπως η μετάβαση στο γυμναστήριο ή η συμμετοχή σε ψυχαγωγικές δραστηριότητες, θρησκευτικά καθήκοντα κλπ.

Σύμφωνα με τις έρευνες των ψυχολόγων, έχει διαπιστωθεί ότι σε αντίστοιχες περιόδους κοινωνικής απομάκρυνσης, καραντίνας ή απομόνωσης οι άνθρωποι μπορεί να αντιμετωπίσουν συναισθήματα φόβου και άγχους, πανικού, πλήξης ή κατάθλιψης, μοναξιάς, οργής, ευερεθιστότητας, ματαίωσης, απογοήτευσης. Επίσης μπορεί να αισθάνονται ενοχή και στιγματισμό εάν έχουν νοσήσει ή εκτεθεί στον ιό. Παράλληλα, άνθρωποι με προϋπάρχοντα θέματα ψυχικής υγείας είναι περισσότερο ευάλωτοι με αυξημένο τον κίνδυνο να βιώσουν ψυχική δυσφορία επιβαρύνοντας την προϋπάρχουσα κατάστασή τους.

Φόβος, θλίψη, οργή, πλήξη και στίγμα

Μπορεί να αισθάνονται αγωνία ή άγχος για τον εαυτό τους ή για τα μέλη της οικογένειάς τους, μήπως νοσήσουν ή μεταδώσουν τον ιό σε άλλους. Έχουν διαρκείς ανησυχίες για τον εφοδιασμό τους με τρόφιμα και προσωπικές προμήθειες, για την εκπλήρωση υποχρεώσεων οικογενειακής φροντίδας, καθώς και για το εργασιακό τους παρόν και μέλλον. Μερικοί άνθρωποι μπορεί να παρουσιάσουν διαταραχές ύπνου και άλλοι να επικεντρώνονται με εμμονή αποκλειστικά στις καθημερινές εργασίες του σπιτιού.

Μια παύση από την εργασία και από άλλες σημαντικές δραστηριότητες διακόπτει την καθημερινή ρουτίνα και μπορεί να οδηγήσει σε συναισθήματα θλίψης ή χαμηλής διάθεσης. Οι παρατεταμένες περίοδοι στο σπίτι μπορεί επίσης να προκαλέσουν συναισθήματα πλήξης και μοναξιάς.

Η απώλεια του αυτοελέγχου και της προσωπικής ελευθερίας που συνδυάζεται με την απομόνωση και τον εγκλεισμό μπορεί συχνά να φέρει συναισθήματα απογοήτευσης. Μπορεί επίσης να εμφανιστεί θυμός ή δυσαρέσκεια για όσους έχουν εκδώσει τις εντολές απομόνωσης ή καραντίνας ή για όσους αμελούν τους κινδύνους εξάπλωσης του ιού.

Εάν το άτομο νοσήσει ή έχει εκτεθεί στον ιό, μπορεί να αισθάνεται στιγματισμένο από άλλους που φοβούνται ότι θα κολλήσουν την ασθένεια εάν αλληλεπιδράσουν μαζί του.

Ευάλωτοι πληθυσμοί

Οι ηλικιωμένοι, οι άνθρωποι με προϋπάρχοντα θέματα ψυχικής υγείας και οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης που βοηθούν στην αντιμετώπιση του κορονοϊού παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο να βιώσουν ψυχική δυσφορία.

Τα άτομα με αναπηρίες, που χρειάζονται εξειδικευμένη διατροφή, ιατρικές προμήθειες, βοήθεια από άτομα που τους φροντίζουν και ειδικές υποδομές, διατρέχουν επίσης τον κίνδυνο εμφάνισης ψυχολογικών προβλημάτων κατά τη διάρκεια μιας πανδημίας λόγω των αυξημένων δυσκολιών στη λήψη της φροντίδας που χρειάζονται.

Τρόποι αντιμετώπισης

Ευτυχώς, η ψυχολογική έρευνα δείχνει επίσης τρόπους αντιμετώπισης αυτών των δύσκολων συνθηκών. Πριν τεθούν σε εφαρμογή η κοινωνική αποστασιοποίηση, τα μέτρα καραντίνας και απομόνωσης, οι ειδικοί της ψυχικής υγείας συνιστούν τον προγραμματισμό αξιοποίησης του χρόνου μας, την εξεύρεση τρόπων επικοινωνίας για ψυχοκοινωνική υποστήριξη καθώς και την οργάνωση αντιμετώπισης των αναγκών σωματικής ή ψυχικής υγείας για το άτομο και την οικογένειά του.

Περιορίστε την κατανάλωση ειδήσεων – μόνο από αξιόπιστες πηγές

Είναι σημαντικό να λαμβάνετε ακριβείς και έγκαιρες πληροφορίες σχετικά με τη δημόσια υγεία και τον Covid-19, αλλά η υπερβολική έκθεση στην κάλυψη των μέσων ενημέρωσης σχετικά με τον ιό μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένα συναισθήματα φόβου και άγχους. Οι ψυχολόγοι συστήνουν να εξισορροπηθεί ο χρόνος που αφιερώνεται σε ειδήσεις και κοινωνικά μέσα με άλλες δραστηριότητες που δεν έχουν σχέση με καραντίνα ή απομόνωση, όπως η ανάγνωση, η μουσική ή η εκμάθηση μιας νέας γλώσσας.

Δημιουργήστε και ακολουθήστε μια καθημερινή ρουτίνα

Η διατήρηση μιας καθημερινής ρουτίνας μπορεί να βοηθήσει τόσο τους ενήλικες όσο και τα παιδιά να διατηρήσουν την αίσθηση της τάξης και του σκοπού στη ζωή τους, παρά την απομόνωση και την καραντίνα που είναι άγνωστες καταστάσεις. Προσπαθήστε να συμπεριλάβετε τακτικές καθημερινής δραστηριότητας, όπως εργασία, άσκηση ή εκμάθηση, ακόμη και αν πρέπει να εκτελούνται εξ αποστάσεως. Ενσωματώστε άλλα υγιεινά χόμπι ανάλογα με τις ανάγκες σας.

Μείνετε συνδεδεμένοι με τους άλλους με τη βοήθεια της τεχνολογίας

Οι αλληλεπιδράσεις σας πρόσωπο με πρόσωπο μπορεί να είναι περιορισμένες, αλλά οι ψυχολόγοι προτείνουν τη χρήση τηλεφωνικών κλήσεων, μηνυμάτων κειμένου, συνομιλίας μέσω βίντεο και κοινωνικών μέσων ενημέρωσης, όπως και πρόσβαση σε δίκτυα κοινωνικής υποστήριξης μέσω ειδικής πλατφόρμας. Αν αισθάνεστε λυπημένοι ή ανήσυχοι, χρησιμοποιήστε αυτές τις συζητήσεις ως ευκαιρία για να μοιραστείτε την εμπειρία σας και τα συναφή συναισθήματα. Φτάστε σε εκείνους που γνωρίζετε ότι πιθανόν βρίσκονται σε παρόμοια κατάσταση. Οι ομάδες κοινωνικής δικτύωσης έχουν ήδη δημιουργηθεί για να διευκολύνουν την επικοινωνία και την υποστήριξη μεταξύ των ατόμων που καλούνται σε αυτοπεριορισμό. Η αναζήτηση συναισθηματικής υποστήριξης στα κατοικίδια ζώα με την τήρηση κανόνων υγιεινής είναι ένας άλλος τρόπος που συνιστάται από τους ειδικούς.

Διατηρήστε έναν υγιεινό τρόπο ζωής

Απολαύστε αρκετό ύπνο, τρώτε καλά και ασκείστε στο σπίτι σας, όταν είστε φυσικά σε θέση να το κάνετε. Προσπαθήστε να αποφύγετε τη χρήση αλκοόλ, ναρκωτικών και άλλων ουσιών ως έναν τρόπο αντιμετώπισης των πιέσεων της απομόνωσης και της καραντίνας. Αν χρειαστεί, εξετάστε τις επιλογές ψυχοθεραπείας εξ αποστάσεως. Εάν έχετε ήδη έναν ψυχολόγο, επικοινωνήστε μαζί του για να δείτε αν μπορεί να συνεχίσει τις συνεδρίες μαζί σας τηλεφωνικά ή διαδικτυακά.

Χρησιμοποιήστε ψυχολογικές στρατηγικές για να διαχειριστείτε το άγχος και να μείνετε θετικοί

Εξετάστε τις ανησυχίες σας και επιδιώξτε να είστε ρεαλιστές στην εκτίμησή σας για την πραγματική ανησυχία καθώς και για την ικανότητά σας να την αντιμετωπίσετε. Προσπαθήστε να εστιάσετε σε αυτό που μπορείτε να κάνετε αντί να το καταστρέψετε με την αρνητική σκέψη και να δεχτείτε τα πράγματα που δεν μπορείτε να αλλάξετε αυτή τη στιγμή. Ένας τρόπος για να το κάνετε είναι να κρατάτε σημειώσεις και ημερολόγιο με τις σκέψεις σας και τις ιδέες σας. Μπορείτε επίσης να επιλέξετε να κάνετε λήψη μέσω του κινητού σας τηλεφώνου εφαρμογών που παρέχουν ασκήσεις προσοχής και χαλάρωσης. Για παράδειγμα, το PTSD Coach (PTSD: Διαταραχή μετατραυματικού στρες) είναι μια δωρεάν εφαρμογή που περιέχει υλικό για αντιμετώπιση και ψυχολογική ανθεκτικότητα, όπως ασκήσεις για βαθιά αναπνοή, θετική απεικόνιση, χαλάρωση μυών και πολλά άλλα.

Η εστίαση στους λόγους που αφορούν τους πιο ευάλωτους συνανθρώπους μας για τον κοινωνικό περιορισμό, την καραντίνα ή την απομόνωση μπορεί επίσης να συμβάλει στην άμβλυνση της ψυχολογικής δυσφορίας. Θυμηθείτε ότι με τη λήψη τέτοιων μέτρων μειώνετε τη δυνατότητα μετάδοσης του Covid-19 σε αυτούς που κινδυνεύουν περισσότερο από αυτόν.

Τι συμβαίνει μετά

Μετά από μια περίοδο καραντίνας ή απομόνωσης μπορεί να αισθανθείτε μικτά συναισθήματα, όπως ανακούφιση και ευγνωμοσύνη, απογοήτευση ή θυμό απέναντι σε ανθρώπους που ανησυχούν ότι μπορεί να τους μολύνετε με τον ιό, ή ακόμα και αισθήματα προσωπικής ανάπτυξης και αυξημένης πνευματικότητας. Είναι επίσης φυσιολογικό να αισθάνεστε ανήσυχοι, αλλά εάν αισθανθείτε συμπτώματα ακραίου στρες, πρέπει να ζητήστε βοήθεια από έναν ειδικό ψυχικής υγείας.

Πληροφορίες από: Αμερικανική Ομοσπονδία Ψυχολογίας

Μοιραστείτε το άρθρο