Του Γιάννη Γκλαρνέτατζη
Λοιπόν, βαίνομεν προς εκλογάς! Οι δημοσκοπήσεις είναι στο φόρτε τους. Όμως, εδώ δεν θα παρουσιάσουμε κάποια πρόβλεψη ψήφου αλλά τις ψήφους στις γειτονιές της Θεσσαλονίκης στις προηγούμενες εθνικές εκλογές. Θεωρούμε ότι έχουν ενδιαφέρον γιατί μας δίνουν μια εικόνα της χωρικής διάστασης των διαφορετικών πολιτικών επιλογών, οι οποίες κάπως συσκοτίζονται από το γενικό αποτέλεσμα της περιφέρειας.
Ξέρουμε ότι οι περισσότερες εκλογικές περιφέρειες αντιστοιχούν σε περιφερειακές ενότητες (τους πρώην νομούς) αλλά στην περίπτωσή μας η Α΄ περιφέρεια αντιστοιχεί στο πολεοδομικό συγκρότημα Θεσσαλονίκης, αφήνοντας την ύπαιθρο στη Β΄ περιφέρεια. Τώρα, οι περιφέρειες χωρίζονται σε δήμους κι οι περισσότεροι απ’ αυτούς, με τη σειρά τους, σε δημοτικές ενότητες που είναι οι πρώην δήμοι (πριν τον “Καλλικράτη” και τον “Καποδίστρια”). Πολύ μεγάλες δημοτικές ενότητες χωρίζονται επίσης σε δημοτικές κοινότητες, στην περίπτωσή μας αυτό ισχύει μόνο για τη Δημοτική Ενότητα Θεσσαλονίκης.
Εντέλει, το μικρότερο επίπεδο στο οποίο χωρίζονται οι δημοτικές ενότητες και κοινότητες είναι τα εκλογικά διαμερίσματα, οι παλιές ενορίες αν και σε πολλές περιπτώσεις ακόμη διατηρούν τα εκκλησιαστικά τους ονόματα. Σ’ αυτό το επίπεδο θα εστιάσουμε την ανάλυσή μας κι απ’ εδώ προκύπτει κι ο τίτλος του κειμένου καθώς σε αυτά τα εκλογικά διαμερίσματα (Ε.Δ.) έχουμε τα αποτελέσματα με τις μεγαλύτερες διαφορές. Συγκεκριμένα στο Ε.Δ. Γρηγορίου Παλαμά (που παίρνει το όνομά του από τον μητροπολιτικό ναό του κεντρικού δήμου) της Α΄ Δημοτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης η ΝΔ συγκεντρώνει ποσοστό 64,27% κι ο ΣΥΡΙΖΑ 15,40%, αντιθέτως στο Ε.Δ. Δενδροποτάμου (επίσημα Μενεμένης Δενδροποτάμου) του δήμου Αμπελοκήπων–Μενεμένης έχουμε τη ΝΔ στο 15,81% και τον ΣΥΡΙΖΑ στο 63,54%!
Για να ξεκαθαρίσουμε τα πράγματα παρουσιάζουμε τον παρακάτω πίνακα.
Πίνακας 1: Εκλογική δομή της Α΄ Εκλογικής Περιφέρειας Θεσσαλονίκης
Μια σημείωση που πρέπει να κάνουμε είναι ότι ψηφίζουμε εκεί που έχουμε εγγραφεί όταν αποκτούμε τα εκλογικά μας δικαιώματα, δηλαδή εκεί που κατοικούσαμε όταν τα αποκτήσαμε ή όταν μεταδημοτεύσαμε. Όμως, δεν είναι μόνο τα άτομα που ψηφίζουν στους τόπους καταγωγής τους αλλά προφανώς κι αυτά που μετακόμισαν εντός της ίδιας εκλογικής ή σε γειτονική περιφέρεια. Έτσι, μπορεί ένα άτομο να είναι γραμμένο σε εκλογικό διαμέρισμα του κέντρου της Θεσσαλονίκης αλλά τώρα να ζει στον Εύοσμο, την Καλαμαριά ή το Πανόραμα (που ανήκει στη Β΄ Εκλογική Περιφέρεια), όμως θα ψηφίζει εκεί που είναι γραμμένο. Παρ’ όλα αυτά πιστεύουμε ότι γενικά τα εκλογικά χαρακτηριστικά κάθε περιοχής αντιστοιχούν χοντρικά και στους κατοίκους της γειτονιάς.
Επίσης συχνά θα αναφερθούμε στον συντελεστή συσχέτισης ή, για την ακρίβεια, δειγματικό συντελεστή γραμμικής συσχέτισης του Pearson που ορίζεται ως εξής:
Αν δεν καταλάβατε τίποτα από τον τύπο δεν πειράζει. Αυτό που χρειάζεται να γίνει κατανοητό είναι ότι ο συντελεστής αυτός μας δίνει το μέτρο της γραμμικής συσχέτισης μεταξύ δυο μεγεθών (π.χ. στις εθνικές εκλογές τα ποσοστά δυο κομμάτων). Ο δείκτης μπορεί να έχει τιμές από -1 έως 1. Θετικές τιμές σημαίνουν θετική συσχέτιση (στο παράδειγμά μας και τα δύο κόμματα έχουν τα υψηλότερα ή χαμηλότερα ποσοστά στα ίδια εκλογικά διαμερίσματα), ενώ αρνητικές τιμές σημαίνουν αρνητική συσχέτιση (δηλαδή εκεί που το ένα κόμμα ανεβαίνει το άλλο πέφτει κι αντίστροφα). Όσο πιο μεγάλη η απόλυτη τιμή του δείκτη (δηλαδή το μέγεθός του χωρίς το πρόσημο) τόσο πιο ισχυρή η συσχέτιση, όσο πιο κοντά στο μηδέν τόσο πιο άσχετα είναι μεταξύ τους τα μεγέθη. Προσοχή ο συντελεστής συσχέτισης δεν αποδεικνύει ότι υπάρχει αιτιώδης σχέση μεταξύ των δύο μεγεθών αλλά υποδεικνύει ότι ίσως υπάρχει σχέση.
Να θυμίσουμε τώρα τα αποτελέσματα στο σύνολο της περιφέρειας.
Πίνακας 2: Αποτελέσματα Α΄ Εκλογικής Περιφέρειας Θεσσαλονίκης
ΝΔ = Νέα Δημοκρατία, ΣΥΡΙΖΑ = Συνασπισμός Ριζοσπαστικής Αριστεράς, ΚΙΝΑΛ = Κίνημα Αλλαγής, ΚΚΕ = Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας, ΕΛ = Ελληνική Λύση, ΜΕΡΑ25 = Μέτωπο Ευρωπαϊκής Ρεαλιστικής Ανυπακοής, ΧΑ = Χρυσή Αυγή, ΠΕ = Πλεύση Ελευθερίας, ΕΚ = Ένωση Κεντρώων, ΔΗΜ.Ξ. = Δημιουργία Ξανά, ΕΠΑΜ-ΑΚΚΕΛ = Ενιαίο Παλλαϊκό Μέτωπο – Αγροτικό Κτηνοτροφικό Κόμμα Ελλάδας, ΑΝΤΑΡΣΥΑ = Αντικαπιταλιστική Αριστερή Συνεργασία για την Ανατροπή, ΛΑ.Ε. = Λαϊκή Ενότητα, Ε.ΣΥ. = Ελλήνων Συνέλευσις, ΚΚΕ (μ-λ) = Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας (μαρξιστικό-λενινιστικό), Μ-Λ ΚΚΕ = Μαρξιστικό-Λενινιστικό Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας, ΕΕΚ = Εργατικό Επαναστατικό Κόμμα, ΟΚΔΕ = Οργάνωση Κομμουνιστών Διεθνιστών Ελλάδας.
Βλέπουμε ότι τα ποσοστά όλων σχεδόν των κομμάτων κάτω από την τέταρτη θέση είναι μεγαλύτερα. Σημαντικότερες διαφορές είναι οι αρνητικές της ΝΔ (-4,34%) και του ΚΙΝΑΛ (-2,05%) κι οι θετικές της Ελληνικής Λύσης (+1,68%), του ΜΕΡΑ25 (+1,32%), της Ένωσης Κεντρώων (+1,05%), της Χρυσής Αυγής (+0,99%), της Πλεύσης Ελευθερίας (+0,72%) και της Δημιουργίας Ξανά (+0,67%).
Χωρίζουμε τα κόμματα ως προς το ποσοστό τους σε πέντε κατηγορίες: Μεγάλα, τα δύο μεγαλύτερα κόμματα (ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ)· μεσαία, όσα ξεπερνούν ή πλησιάζουν πολύ στο όριο του 3% (ΚΙΝΑΛ, ΚΚΕ, ΕΛ, ΜΕΡΑ25, ΧΑ)· μικρομεσαία, όσα είναι σαφώς κάτω του ορίου εκπροσώπησης αλλά πάνω από την εκατοστιαία μονάδα (ΠΕ και ΕΚ)· μικρά, όσα βρίσκονται μεταξύ του 1% και 0,1% (ΔΗΜ.Ξ., ΕΠΑΜ-ΑΚΚΕΛ, ΑΝΤΑΡΣΥΑ, ΛΑ.Ε., Ε.ΣΥ. και ΚΚΕ (μ-λ))· πολύ μικρά, αυτά που βρίσκονται κάτω από το 0,1% (Μ-Λ ΚΚΕ, ΕΕΚ, ΟΚΔΕ και Ανεξ./Μεμον.).
Η ανάλυσή μας θα γίνει πρώτα κατά δήμους και εκλογικά διαμερίσματα και κατόπιν κατά κόμματα. Ας δούμε, όμως, πρώτα πιο κόμματα προηγείται σε κάθε δήμο, δημοτική κοινότητα και εκλογικό διαμέρισμα.
Πίνακας 3: Πρώτο κόμμα ανά δήμο
Εκ πρώτης όψεως φαίνεται να υπάρχει μια ισορροπία, αλλά προφανώς επειδή ο Δήμος Θεσσαλονίκης είναι πολύ μεγαλύτερος απ’ όλους μαζί επηρεάζει περισσότερο και το τελικό αποτέλεσμα. Επίσης, βλέπουμε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ προηγείται στους βορειοδυτικούς δήμους του πολεοδομικού συγκροτήματος.
Πίνακας 4: Πρώτο κόμμα ανά δημοτική ενότητα (Δ.Ε.) και δημοτική κοινότητα (Δ.Κ.) 
Εδώ βλέπουμε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ προηγείται σε περισσότερες, αν και προφανώς συνολικά μικρότερες, ενότητες. Επίσης, οι περιοχές που προηγούνται τα δύο κόμματα είναι γεωγραφικά συνεχείς με τον ΣΥΡΙΖΑ να είναι πρώτος στα δυτικά και βορειοδυτικά και τη ΝΔ στο κέντρο και νοτιοανατολικά. Μοναδικές εξαιρέσεις οι δημοτικές ενότητες Ευόσμου και Πεύκων (του Δήμου Νεάπολης – Συκεών) που αποτελούν γαλάζιες νησίδες. Τέλος, σε σχέση με τον προηγούμενο πίνακα έχουμε ότι σε δύο δήμους που είναι πρώτη η ΝΔ σε κάποια κομμάτια τους προηγείται ο ΣΥΡΙΖΑ (Ελευθέριο – Κορδελιό και Β΄ Δημοτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης), ενώ το αντίστροφο συμβαίνει σε μία περίπτωση (Πεύκα).
Πίνακας 5: Πρώτο κόμμα ανά εκλογικό διαμέρισμα (Ε.Δ.)
Τα εκλογικά διαμερίσματα όπου προηγείται η ΝΔ είναι αρκετά περισσότερα αφού οι δημοτικές ενότητες που υπερισχύει είναι γενικά πολυπληθέστερες, επομένως έχουν και περισσότερα Ε.Δ.
Ενδιαφέρον όμως παρουσιάζει και το ερώτημα ποιο κόμμα καταλαμβάνει την τρίτη θέση. Σ’ αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουμε αμέσως στο επίπεδο των εκλογικών διαμερισμάτων.
Πίνακας 6: Τρίτο κόμμα ανά εκλογικό διαμέρισμα (Ε.Δ.)
Βλέπουμε ότι το ΚΙΝΑΛ καταλαμβάνει την τρίτη θέση στην πλειοψηφία των εκλογικών διαμερισμάτων (38), αλλά αυτό συμβαίνει στον Δήμο Θεσσαλονίκης (με εξαίρεση όλη τη Β΄ Δημοτική Κοινότητα, τη μισή Γ΄ και Δ΄ και κάποια από την Α΄ και Ε΄), σε όλα τα Ε.Δ. των δήμων Καλαμαριάς και Νεάπολης – Συκεών και τέλος σε δύο Ε.Δ. της Δημοτικής Ενότητας Σταυρούπολης κι ένα της Μενεμένης. Η, πέμπτη πανελλαδικά αλλά τέταρτη σε αυτήν την εκλογική περιφέρεια, Ελληνική Λύση βρίσκεται στην τρίτη θέση σε 16 Ε.Δ. που όλα βρίσκονται στη βορειοδυτική πλευρά της πόλης και συγκεκριμένα όλα της Β΄ Δημοτική Κοινότητας Θεσσαλονίκης και του Δήμου Κορδελιού – Ευόσμου, τέσσερα από τα έξι του Δήμου Αμπελοκήπων – Μενεμένης και τρία από τα επτά του Δήμου Παύλου Μελά. Το,τρίτο πανελλαδικά αλλά τέταρτο στην Α΄ Θεσσαλονίκης, ΚΚΕ έρχεται τρίτο σε 11 εκλογικά διαμερίσματα κυρίως στα “ορεινά” του πολεοδομικού συγκροτήματος, δηλαδή τρία στην Τούμπα (τα μισά), το ένα της Τριανδρίας, δύο στην Άνω Πόλη (πάλι τα μισά), δύο (από τα τρία) στην Πολίχνη, ένα στο Κέντρο του Δήμου Θεσσαλονίκης, ένα στους Αμπελόκηπους και το “περίεργο” Ε.Δ. των Ετεροδημοτών. Τέλος, το έκτο τόσο πανελλαδικά όσο και στην εκλογική περιφέρεια, ΜΕΡΑ25 κατορθώνει να ξεπεράσει όλα τα άλλα κόμματα (εκτός των δύο μεγάλων) σε 3 Ε.Δ., ένα στην Α΄ και δύο στην Ε΄ Δημοτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης.
Αφού πιάσαμε τα εκλογικά διαμερίσματα θα αναφερθούμε λίγο παραπάνω στα ποια μοιάζουν περισσότερο μεταξύ τους. Εδώ θα χρησιμοποιήσουμε τον συντελεστή συσχέτισης μεταξύ των Ε.Δ. ως προς τα ποσοστά των 19 κομμάτων που συμμετείχαν στις εκλογές. Τα εκλογικά διαμερίσματα είναι 68, οπότε οι συνολικές συσχετίσεις μεταξύ τους είναι 2.278. Στις 2.043 περιπτώσεις (89,68%) ο συντελεστής συσχέτισης είναι μεγαλύτερος του 0,9, δηλαδή μιλάμε για πολύ ισχυρή γραμμική συσχέτιση. Σε άλλες 180 περιπτώσεις (7,90%) ο συντελεστής βρίσκεται μεταξύ 0,8 και 0,9. Επίσης 39 φορές (1,71%) ο συντελεστής είναι μικρότερος του 0,8 και μεγαλύτερος του 0,7. Ακόμη έχουμε 12 φορές (0,53%) που ο συντελεστής συσχέτισης κυμαίνεται μεταξύ 0,7 και 0,6· μόλις τρεις περιπτώσεις (0,13%) μεταξύ 0,6 και 0,5· και τέλος μια φορά μονάχα αυτός ο συντελεστής είναι μικρότερος του 0,4 και συγκεκριμένα 0,39. Όπως μάλλον φαντάζεστε αυτή η χαμηλότερη τιμή αντιστοιχεί στη συσχέτιση μεταξύ των Ε.Δ. Γρηγορίου Παλαμά και Δενδροποτάμου. Για να κατατάξουμε τα εκλογικά διαμερίσματα ως προς το αν “μοιάζουν” περισσότερο με τη Μητρόπολη ή τον Δενδροπόταμο θα υπολογίσουμε τη διαφορά μεταξύ των συντελεστών συσχέτισης με αυτά τα δύο εκλογικά διαμερίσματα κάθε άλλου Ε.Δ. και συγκεκριμένα θα αφαιρούμε από τον συντελεστή συσχέτισης με το Ε.Δ. Γρηγορίου Παλαμά τον συντελεστή συσχέτισης με το Ε.Δ. Μενεμένης Δενδροποτάμου, οπότε όσο πιο θετική είναι η τιμή της διαφοράς τόσο περισσότερο το συγκεκριμένο εκλογικό διαμέρισμα “μοιάζει” με τη Μητρόπολη ενώ όσο πιο αρνητική “μοιάζει” με τον Δενδροπόταμο. Για παράδειγμα το εκλογικό διαμέρισμα Αγίας Σοφίας (Α΄ Δημοτική Κοινότητα) έχει συντελεστή συσχέτισης με το Ε.Δ. Γρηγορίου Παλαμά 0,99 ενώ με το Ε.Δ. Δενδροποτάμου 0,50 οπότε προκύπτει η διαφορά 0,49 (που είναι κι η μεγαλύτερη θετική τιμή της), άρα είναι αυτό που “προσεγγίζει” περισσότερο τη Μητρόπολη. Αντιθέτως το 2ο Ε.Δ. Ελευθερίου-Κορδελιού έχει συντελεστή συσχέτισης με το Ε.Δ. Γρηγορίου Παλαμά 0,69 και με το Ε.Δ. Δενδροποτάμου 0,92, επομένως η διαφορά είναι -0,24 κι είναι αυτό που “προσεγγίζει” πιο πολύ τον Δεενδροπόταμο.
Πίνακας 7: Διαφορά μεταξύ των συντελεστών συσχέτισης με τα Ε.Δ. Γρηγορίου Παλαμά και Δενδροποτάμου όλων των υπόλοιπων Ε.Δ.
Επισημάναμε με διαφορετικό χρώμα τέσσερις κατηγορίες, με γαλάζιο τα Ε.Δ. που η διαφορά υπερβαίνει το 0,30 (επομένως “προσεγγίζουν” πάρα πολύ τη Μητρόπολη), με λαχανί αυτά στα οποία κυμαίνεται μεταξύ 0,30 και 0,10 (δηλαδή “μοιάζουν” αρκετά το Ε.Δ. Γρηγορίου Παλαμά), με κίτρινο αυτά που είναι μεταξύ 0,10 και -0,10 (άρα βρίσκονται κάπου ανάμεσα στα δύο ακραία εκλογικά διαμερίσματα) και με πορτοκαλί αυτά που η διαφορά είναι μικρότερη του -0,10 (δηλαδή “προσεγγίζουν” αρκετά το Ε.Δ. Δενδροποτάμου). Για όσα άτομα ξέρουν κάπως την κοινωνική γεωγραφία της πόλης δεν προκαλεί έκπληξη ότι στην πρώτη κατηγορία έχουμε Ε.Δ. από το κεντρικό (Α΄) και το ανατολικό κομμάτι (Ε΄ Δημοτική Κοινότητα) του Δήμου Θεσσαλονίκης, καθώς και το Ρετζίκι (Πεύκα). Στη δεύτερη ομάδα βρίσκουμε εκλογικά διαμερίσματα πάλι από την Α΄ και την Ε΄ Δημοτική Κοινότητα, αλλά κι από την Δ΄ και τον Δήμο Καλαμαριάς, δηλαδή πάλι κέντρο κι ανατολικό τμήμα της πόλης. Αντιθέτως στην τέταρτη κατηγορία έχουμε μόνο δυτικές συνοικίες, δηλαδή Ε.Δ. των δήμων Αμπελοκήπων – Μενεμένης, Νεάπολης – Συκεών, Παύλου Μελά, Κορδελιού – Ευόσμου κι ένα της Β΄ Δημοτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης.
Μια γενική παρατήρηση πριν προχωρήσουμε στην κατά περιοχή εξέταση των αποτελεσμάτων. Ενώ τα όρια των δήμων και των δημοτικών ενοτήτων και κοινοτήτων είναι σχετικά εύκολο να βρεθούν διαδικτυακά, δεν ισχύει το ίδιο για τα εκλογικά διαμερίσματα (τις παλιές ενορίες). Απολύτως σαφή εικόνα έχουμε μόνο γι’ αυτά των Δήμων Θεσσαλονίκης και Κορδελιού – Ευόσμου. Για τους υπόλοιπους δήμους έχουμε μια γενική εικόνα, προς τα πού πέφτει το κάθε εκλογικό διαμέρισμα. Την περιήγησή μας στις γειτονιές της Α΄ Εκλογικής Περιφέρειας Θεσσαλονίκης θα την ξεκινήσουμε από δυτικά-βορειοδυτικά για να καταλήξουμε ανατολικά νοτιοανατολικά, δηλαδή ξεκινάμε από τον Δήμο Κορδελιού – Ευόσμου και συνεχίζουμε με τους δήμους Παύλου Μελά, Αμπελοκήπων – Μενεμένης, Νεάπολης – Συκεών, Θεσσαλονίκης για να καταλήξουμε στον Δήμο Καλαμαριάς.
Επίσης, εκτός από τα ποσοστά των κομμάτων ξεχωριστά θα βρίσκουμε και κάποια σύνολα αθροίζοντας. Έτσι θα υπολογίζουμε τα συνολικά ποσοστά του δικομματισμού (ΝΔ + ΣΥΡΙΖΑ), των λοιπών κοινοβουλευτικών κομμάτων (ΚΙΝΑΛ + ΚΚΕ + ΕΛ + ΜΕΡΑ25), της αναντιπροσώπευτης ψήφου (ΧΑ + ΠΕ + ΕΚ + ΔΗΜ.Ξ. + ΕΠΑΜ-ΑΚΚΕΛ + ΑΝΤΑΡΣΥΑ + ΛΑ.Ε. + Ε.ΣΥ. + ΚΚΕ (μ-λ) + Μ-Λ ΚΚΕ + ΕΕΚ + ΟΚΔΕ + Ανεξ./Μεμον.), των μικρών (κάτω του 1%, ΔΗΜ.Ξ. + ΕΠΑΜ-ΑΚΚΕΛ + ΑΝΤΑΡΣΥΑ + ΛΑ.Ε. + Ε.ΣΥ. + ΚΚΕ (μ-λ) + Μ-Λ ΚΚΕ + ΕΕΚ + ΟΚΔΕ + Ανεξ./Μεμον.) και των πολύ μικρών (κάτω του 0,1%, Μ-Λ ΚΚΕ + ΕΕΚ + ΟΚΔΕ + Ανεξ./Μεμον.). Ακόμη θα αθροίζουμε τα ποσοστά της Ακροδεξιάς (ΕΛ + ΧΑ + ΔΗΜ.Ξ. + Ε.ΣΥ.) και της Άκρας (ή παραδοσιακής εξωκοινοβουλευτικής) Αριστεράς (ΑΝΤΑΡΣΥΑ + ΚΚΕ (μ-λ) + Μ-Λ ΚΚΕ + ΕΕΚ + ΟΚΔΕ).
“Ακολουθεί ανάλυση για τον κάθε δήμο χωριστά, από τα βορειοδυτικά προς τα νοτιοανατολικά. Στο επόμενο μέρος θα αναφερθούμε στον Δήμο Κορδελιού – Ευόσμου.”
