Του Θάνου Λεύκου Παναγιώτου
O Χιροκάζου Κόρε Έντα έχει εδραιωθεί ως ένας από τους σημαντικότερους σκηνοθέτες της Ιαπωνίας και της Ασίας για το ιδιαίτερο στυλ του και τη βαθιά ανθρωπιστική και συναισθηματική προσέγγιση των χαρακτήρων του.
Βλέποντας κανείς τη φιλμογραφία του Κόρε Έντα πιθανότατα θα του έρθει στο μυαλό ο Όζου, που αποτελεί και σε σημαντικό βαθμό πηγή έμπνευσής του. Αυτό γίνεται αντιληπτό στις παρόμοιες θεματικές, στην επιλογή των χαρακτήρων και σε ένα κράμα εξέτασης μίας κοινωνίας που διαρκώς εξελίσσεται μέσα σε ένα πλαίσιο τεχνολογικής εξέλιξης και ταυτόχρονου κοινωνικού μετασχηματισμού (από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα το «Aruitemo aruitemo» – «Still walking», που θυμίζει σε αρκετά σημεία το «Tokyo Story» του Όζου, θεματικά και τεχνικά).
Το «Maborosi», η πρώτη σκηνοθετική απόπειρα του Κόρε Έντα σε μυθοπλαστική ταινία (νωρίτερα σκηνοθέτησε τρία ντοκιμαντέρ), μας δίνει μία πρώτη γεύση της αισθητικής του και της καλλιτεχνικής του φιλοσοφίας καθώς και της διεισδυτικής του ματιάς πάνω στις ανθρώπινες σχέσεις και στην αποτύπωση των ανθρώπινων συναισθημάτων.
Maborosi (Maboroshi no Hikari), 1995
Η Γιουμίκο, αναστατωμένη από το όνειρο που είδε, καθησυχάζεται από τον άνδρα της (βλέπει τον εαυτό της 12 χρονών, στην έξοδο της πόλης σε μία γέφυρα να βρίσκει τη γιαγιά της, που της ανακοινώνει την επιλογή της να επιστρέψει στη γενέτειρά της ώστε να πεθάνει εκεί. Στη συνέχεια του ονείρου θα γνωρίσει τον Ίκουο, ένα συνομήλικό της αγόρι). Στο τώρα, είναι παντρεμένη με τον Ίκουο και έχουν ένα νεογέννητο παιδί. Στο πρώτο μέρος της ταινίας βλέπουμε την αλληλεπίδραση του νεαρού ζευγαριού και την καθημερινότητά τους, ώσπου μία μέρα η αστυνομία ανακοινώνει στη Γιουμίκο ότι ο Ίκουο χτυπήθηκε από το τρένο καθώς περπατούσε κατά μήκος των γραμμών αγνοώντας τις προειδοποιήσεις. Σε μία προσπάθεια να κατανοήσει και να προσαρμοστεί στην καινούργια πραγματικότητα μένει για χρόνια μόνη και μεγαλώνει το παιδί της. Μέσα από ένα προξενιό θα παντρευτεί για δεύτερη φορά και θα μετακομίσει σε ένα απομονωμένο χωριό, όπου τον πρώτο καιρό μιας ήσυχης και φαινομενικά χαρούμενης ζωής θα διαδεχθεί η επιστροφή πληγών και ερωτημάτων που δεν είχαν κλείσει ποτέ οριστικά.
Η ταινία χαρακτηρίζεται από μικρής έκτασης διαλόγους, αργό ρυθμό, μινιμαλιστική προσέγγιση που απαιτεί από τον θεατή που θα θελήσει να παρασυρθεί στο αφηγηματικό σύμπαν της ταινίας να επιτρέψει στην οπτική, κατά κύριο λόγο, αφήγηση να τον οδηγήσει στο εσωτερικό κόσμο των χαρακτήρων και μέσω της ενσυναίσθησης να βιώσει ένα συναισθηματικό και νοητικό ταξίδι. Να βιώσει το μούδιασμα της ξαφνικής απώλειας ενός αγαπημένου ανθρώπου, τα αναπάντητα ερωτήματα που δημιουργούνται και την πραγματική ζωή που δεν αφήνει περιθώρια θρήνου.
Τα πλάνα είναι σταθερά, η κάμερα είναι σχεδόν σε όλη τη διάρκεια ακίνητη στην αρχική θέση του κάθε πλάνου, τα κάδρα είναι συμμετρικά και το καθένα θα μπορούσε να αποτελεί μιας εξαιρετικής ομορφιάς φωτογραφία. Η σκηνή της νεκρώσιμης ακολουθίας συνδυαστικά με το μουσικό στοιχείο δημιουργούν μια σεκάνς μεγάλης δύναμης και δυναμικής, που κορυφώνεται με το διάλογο του ζευγαριού και την επιστροφή στα ερωτήματα που βασανίζουν τη Γιουμίκο. Στο σημείο της κορύφωσης γίνεται η ενδιαφέρουσα επιλογή ενός extreme wide shot.
Σαν πλοτ τουίστ η αρχή της ταινίας, όπου ο Ίκουο καθησυχάζει τη Γιουμίκο ότι δεν αποτελεί τη μετενσάρκωση της γιαγιάς της, κάτι που η πραγματικότητα έρχεται για να αμφισβητήσει σε ένα συμβολικό παιχνίδι.
Ο Κόρε Έντα εξειδικεύεται σε δράματα με κύριες θεματικές που αφορούν την απώλεια, το θρήνο που υποβόσκει ως μια μόνιμη συνθήκη των χαρακτήρων του και τη μοναξιά, μέσα συνήθως σε ένα οικογενειακό πλαίσιο που αποτελεί το βασικό καμβά των ταινιών του. Ξέφυγε από τις βασικές του θεματολογίες με το «Air Doll» και το «The Third Murder», όπου ωστόσο χρησιμοποιεί πάλι παρόμοια τεχνικά και αφηγηματικά εργαλεία. Χαρακτηρίζεται από τη διεισδυτική του ματιά στον εσωτερικό κόσμο, στα συναισθήματα των χαρακτήρων του και από το πώς στέκεται δίπλα τους χωρίς να υιοθετεί τις ενέργειές τους αλλά ούτε και να τους κρίνει. Παράλληλα αναπτύσσονται έντονοι προβληματισμοί για διαφορετικά ζητήματα που αφορούν το μετασχηματισμό της καθημερινότητας της ιαπωνικής κοινωνίας, της εξέλιξης σε διάφορους τομείς, και φυσικά κάνουν την εμφάνισή τους ταξικοί και κοινωνικοπολιτικοί προβληματισμοί ακόμη κι αν δεν έχουν πάντοτε πρωταγωνιστικό θεματικά ρόλο. Ο Κόρε Έντα συχνά εκφράζει τις σκέψεις του για ηθικές γκρίζες ζώνες και αποφεύγει να πάρει εμφανώς θέση, δείχνοντας πάντα μια επιείκεια και προσπαθώντας να οδηγήσει τον θεατή να αντιληφθεί ότι υπάρχει ένα πρίσμα στο πώς αντιλαμβανόμαστε, βιώνουμε και κρίνουμε καταστάσεις και ανθρώπους.
