Ανέκαθεν η τέχνη και ο πολιτισμός υπήρξαν ο καθρέφτης της κοινωνικής ζωής. Η αντανάκλαση όλων των γεγονότων που σημάδεψαν την ιστορία στο σώμα της διαφωτιστική.
Η κοινωνική εξέλιξη μετατρέπεται σε ποίηση, χορό, τραγούδι, λογοτεχνία, θέατρο, κινηματογράφο. Ο πόλεμος, η ειρήνη, οι κοινωνικές συνήθειες και αναζητήσεις απεικονίζονται χιλιάδες χρόνια τώρα σε βράχους, αγγειογραφίες, τοιχογραφίες. Οι δημιουργοί από τη στιγμή που αντιλαμβάνονται τα προνόμιά τους (κοινωνική καταξίωση, καλύτερες συνθήκες εργασίας κ.ά.) πασχίζουν να συνδέσουν τους εαυτούς τους με το έργο τους. Ως δημιουργοί βέβαια είχαν ένα ακόμη μεγάλο προνόμιο. Μπορούσαν να εκφράσουν τις προσωπικές τους απόψεις και τα προσωπικά τους συναισθήματα μέσα από το έργο τους. Την ιδιότητα αυτή της τέχνης, τη δυνατότητα δηλαδή του δημιουργού να εκφράζεται μέσα από το έργο του, και κυρίως τη δυνατότητα του να θίγει τα κακώς κείμενα της εποχής, το κοινό την επιβράβευσε αδιάκοπα. Ειδικότερα δε σε περιόδους κοινωνικής αναστάτωσης, η ιδιότητα της τέχνης να επηρεάζει την κοινωνική ισορροπία, έστω σε κάποιο βαθμό, μετατρέπεται σε βασικό κριτήριο επιλογής και προτίμησης. Επιβεβαιώνοντας κατά αυτόν τον τρόπο τη διάδραση μεταξύ τέχνης και κοινωνίας.
Στη σύγχρονη καπιταλιστική φιλελεύθερη κοινωνία δυτικού τύπου, η λογοκρισία που ένιωσαν στο πετσί τους οι δημιουργοί και οι καλλιτέχνες παλιότερων γενεών αντικαταστάθηκε από ένα ολοκληρωμένο σύστημα εμπορίας πνευματικών δικαιωμάτων, μανατζαρέους, νομικούς συμβούλους, συμβούλους δημοσίων σχέσεων, ειδικούς κάθε λογής ( ενδυματολόγους, κριτές, αισθητικούς κ.ά.), αλλά και δημιουργούς που θέλησαν κατ’ αυτόν τον τρόπο να αυξήσουν τα εισοδήματά τους. Αυτοί με τη σειρά τους συγκρότησαν τη Βιομηχανία Παραγωγής Νέων Δημιουργών.
Εστιάζοντας στην ελληνική μουσική σκηνή από το έτος 2000 έως το 2008 περίπου, μια περίοδος σχετικής ευημερίας σε σχέση με το ’70, το ’80, και το τώρα, θα αντιληφθούμε την έλλειψη ανάδειξης νέων στιχουργών, νέων ερμηνευτών με στίχους που να προβληματίζουν, να εμπνέουν ιδέες, να αμφισβητούν καταστάσεις. Ο έρωτας πλημμύρισε τις ραδιοσυχνότητες των ραδιοφώνων. Το ερωτικό τραγούδι θριάμβευσε. Πού είναι ο Λοΐζος, ο Χατζιδάκις, ο Θεοδωράκης, ο Σιδηρόπουλος, ο Πανούσης, ο Άσιμος, ο Χατζής, η Δημητριάδη, ο Κραουνάκης, η Πλάτωνος, ο Αγγελάκας, η Μπέλλου, ο Μικρούτσικος, ο Μαχαιρίτσας, ο Μητροπάνος, ο Καζαντζίδης και τόσοι άλλοι… Φυσικά οι εξαιρέσεις δεν επιβεβαιώνουν τον κανόνα, αλλά επικροτούν τον γενικό του χαρακτήρα. Προσωπικά αδυνατώ να βρω κάποιον καλλιτέχνη που να αναδείχθηκε τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο (2000-2008), με στίχο που να εξυμνεί κάτι διαφορετικό από τον έρωτα, και όσο με βοηθάει η μνήμη μου πολλοί από τους προαναφερόμενους έπεσαν σε δυσμένεια. Οι στίχοι του Μιχάλη Γκανά στο Μικρό Τιτανικό (1993 κατά EMI) νομίζω τα λένε όλα σε σχέση με αυτή την περίοδο.
Δεν είναι αγάπη αυτό που ζούμε,
εγώ το λέω φονικό
μην πάει ο νους σου στο κακό
με το μπαμπάκι θα σφαχτούμε
Με λίγα λόγια, ένα νεύμα
με ένα βλέμμα ή χωρίς,
είναι αργά κι ίσως νωρίς
να τρέξει μεταξύ μας αίμα
Δεν είναι αγάπη, δεν είναι αγάπη αυτό που ζούμε,
είναι σου λέω πανικός,
ένας μικρός Τιτανικός
και θα ‘ναι θαύμα αν σωθούμε
Δεν είναι αγάπη αυτό που ζούμε,
εγώ το λέω ποινικό
κακούργημα κανονικό
και ισόβια θα δικαστούμε
Για πράξεις και για παραλείψεις, ιδιαζόντως ειδεχθείς
αλλά εσύ μη φοβηθείς
και αρχίσεις τις αποκαλύψεις
Δεν είναι αγάπη, δεν είναι αγάπη αυτό που ζούμε
είναι σου λέω πανικός,
ένας μικρός Τιτανικός
και θα ‘ναι θαύμα αν σωθούμε
Ούτε κι εγώ θα ομολογήσω
ότι σ’ αγάπησα πολύ
και πως με καίει το φιλί
που δεν μπορώ να ξαναζήσω
Έλα λοιπόν να μοιραστούμε
της φυλακής μας το κελί
και αν αγαπιόμαστε πολύ
μπορεί και να αθωωθούμε
Δεν είναι αγάπη, δεν είναι αγάπη αυτό που ζούμε
είναι σου λέω πανικός,
ένας μικρός Τιτανικός
και θα ‘ναι θαύμα αν σωθούμε
Παρ’ όλη την ευημερία της ελληνικής κοινωνίας την περίοδο αυτή, τα βάσανα, οι προβληματισμοί, οι ιδέες δεν έλειπαν, κι όμως ο έρωτας επισκίαζε τα πάντα.
Το σύστημα λοιπόν αυτό, της Βιομηχανίας Παραγωγής Νέων Δημιουργών, που κατ’ εμέ ξεκίνησε τα πρώτα του δειλά βήματα από την παράδοση της δικτατορίας στους πολιτικούς, κατάφερε να εξαφανίσει το πολιτικό τραγούδι, το λαϊκό τραγούδι, το ροκ κ.ά. και να αναδείξει το ερωτικό τραγούδι. Έτσι, μετά την παράδοση της δικτατορίας στους πολιτικούς η επίσημη κρατική λογοκρισία αντικαταστάθηκε σταδιακά από τη Βιομηχανία Παραγωγής Δημιουργών.
Η Βιομηχανία Παραγωγής Δημιουργών, έχοντας κατά κύριο λόγο στο νου της το κέρδος, αλλά και κριτήρια αισθητικού και ερωτικού περιεχομένου, προώθησε και ανάδειξε τους νέους ερωτικούς ερμηνευτές, στιχουργούς, λογοτέχνες κλπ.
Η τέχνη για χρόνια ολόκληρα φιλτραριζόταν και εξακολουθεί να φιλτράρεται από τη Βιομηχανία Παραγωγής Δημιουργών. Αυτό είχε και έχει ως αποτέλεσμα να γεννιούνται δημιουργοί υπηρέτες του κέρδους. Τη συνέχεια αυτού του σίριαλ μπορούμε να τη δούμε στις τηλεοράσεις μας, κατά επανάληψη, όπου στα διάφορα σόου εκτός από το τραγούδι γίνεται αντικείμενο εμπορίας η αγωνία και η ανάγκη του καλλιτέχνη να προωθήσει – αναδείξει τη δουλειά του.
Η διαδικασία πολτοποίησης της τέχνης είχε ως αποτέλεσμα η τέχνη να μην αντανακλά την κοινωνική ζωή μέσα από το πρίσμα του καλλιτέχνη, αλλά μέσα από το φίλτρο της αγοράς, το οποίο και γαλούχησε τον σύγχρονο ερωτικό καταναλωτή.
Τα τελευταία χρόνια στον τόπο μας η ανάγκη διάδρασης κοινού και καλλιτέχνη διογκώθηκε. Η οικονομική κρίση που βίωνε και βιώνει η ελληνική κοινωνία δεν εκφράστηκε ποτέ από τη Βιομηχανία Παραγωγής Δημιουργών. Ανάμεσα στο δημιουργό και το κοινό ο καπιταλισμός δυτικού τύπου είχε κατορθώσει να υψώσει τον τοίχο της αγοράς. Υπάρχει κάποιος άραγε που μπορεί να αμφισβητήσει τη συμβολή της τέχνης στην παιδεία; Και τι εστί κοινωνία χωρίς παιδεία;
Στον τόπο μας η επίδραση της οικονομικής κρίσης σε συνδυασμό με την ανάπτυξη του διαδικτύου και των κοινωνικών δικτύων έδωσε στους δημιουργούς τα απαραίτητα ερεθίσματα, αλλά και μέσα, να προβάλλουν στο κοινό το έργο τους παρακάμπτοντας τη βιομηχανία. Πλέον πληθώρα νέων δημιουργών θέτει κοινωνικούς προβληματισμούς, το πολιτικό τραγούδι δειλά δειλά ξανακούγεται, ενώ όλο και περισσότεροι νέοι ακούν καλλιτέχνες παλιότερων γενιών που είχαν να πουν και κάτι άλλο πλην του έρωτα.
Αξιοσημείωτο είναι ότι οι περισσότεροι εξ αυτών, που δεν θα τους αναφέρω, θα είχαν κοπεί από τη Βιομηχανία Παραγωγής Δημιουργών με το καλημέρα, λόγω αντικοινωνικής συμπεριφοράς.
Η τέχνη λοιπόν στην καραντίνα.
Υ.Γ. Λίγοι στίχοι του συμπολίτη μας Ντίνου Χριστιανόπουλου.
Τι να τα κάνω τα τραγούδια σας
Τι να τα κάνω τα τραγούδια σας
ποτέ δε λένε την αλήθεια
ο κόσμος υποφέρει και πονά
και ‘σεις τα ίδια παραμύθια
Τι να τα κάνω τα τραγούδια σας
ποτέ δε λένε την αλήθεια
ο κόσμος υποφέρει και πονά
και ‘σεις τα ίδια παραμύθια
Τι να τα κάνω τα τραγούδια σας
είναι πολύ ζαχαρωμένα
ταιριάζουν για σοκολατόπαιδα
μα δεν ταιριάζουνε για μένα
Η θάλασσα είναι σαν τον έρωτα:
μπαίνεις και δεν ξέρεις αν θα βγεις.
Πόσοι δεν έφαγαν τα νιάτα τους –
μοιραίες βουτιές, θανατερές καταδύσεις,
γράμπες, πηγάδια, βράχια αθέατα,
ρουφήχτρες, καρχαρίες, μέδουσες.
Αλίμονο αν κόψουμε τα μπάνια
Μόνο και μόνο γιατί πνίγηκαν πεντέξι.
Αλίμονο αν προδώσουμε τη θάλασσα
Γιατί έχει τρόπους να μας καταπίνει.
Η θάλασσα είναι σαν τον έρωτα:
χίλιοι τη χαίρονται – ένας την πληρώνει.
«Ας μου το συγχωρήσουν οι δυστυχισμένοι
δεν πόνεσα ακόμα αρκετά
για να μ’ αγγίξει ο πόνος του διπλανού μου.»
